Czym jest darknet?
Darknet (często używany zamiennie z terminem „dark web”) to ukryta część Internetu, której nie znajdziesz w klasycznych wyszukiwarkach, takich jak Google czy Bing. Aby się tam dostać, potrzebne są specjalne narzędzia — najczęściej przeglądarka Tor (The Onion Router) lub inne sieci anonimizujące (np. I2P, Freenet).
W przeciwieństwie do clearwebu (zwykłej, otwartej sieci), darknet działa w oparciu o tzw. ukryte usługi (hidden services), które kończą się domeną .onion. Te strony nie są dostępne przez zwykłe łącze internetowe i wymagają połączenia szyfrowanego oraz trasowania przez wiele węzłów pośrednich.
Po co istnieje darknet?
Pozytywne zastosowania
- Anonimowość i prywatność — dziennikarze i aktywiści korzystają z dark netu, aby komunikować się bez ryzyka cenzury lub represji.
- Bezpieczna wymiana informacji — wiele organizacji (np. serwisy informacyjne) posiada tam swoje skrzynki kontaktowe, by informatorzy mogli przekazać materiały w sposób anonimowy.
- Narzędzia prywatności — darknet bywa używany jako bezpieczna platforma do komunikacji w krajach, gdzie Internet jest mocno kontrolowany.
Negatywne zastosowania
- Nielegalny handel — narkotyki, broń, skradzione dane, fałszywe dokumenty.
- Cyberprzestępczość — fora hakerskie, narzędzia do włamań, malware na sprzedaż.
- Rynki RaaS (Ransomware-as-a-Service) — grupy przestępcze oferują gotowe pakiety ransomware.
- Treści zakazane — od piractwa po materiały skrajnie nielegalne.
Czy darknet jest bezpieczny?
- Technicznie tak — przeglądarka Tor zapewnia anonimowość i szyfrowanie.
- Praktycznie nie zawsze — użytkownik nadal może:
- paść ofiarą phishingu,
- pobrać zainfekowane pliki,
- dać się oszukać podczas transakcji,
- narazić się na śledztwo prawne, jeśli odwiedza strony z treściami nielegalnymi.
Największe zagrożenie to przekonanie, że w darknecie „nikt nas nie widzi”. Organy ścigania potrafią deanonimizować użytkowników poprzez błędy w konfiguracji lub przejęcie węzłów wyjściowych.
Ciekawostki o darknecie
- Deep web ≠ Darknet — deep web to cała część Internetu niewidoczna dla wyszukiwarek (np. panele bankowości online, prywatne bazy danych), podczas gdy darknet to specjalnie ukryta sieć.
- Tor powstał dla wojska — technologia TOR była pierwotnie rozwijana przez marynarkę wojenną USA.
- Legalne serwisy w darknecie — BBC, New York Times czy ProPublica prowadzą tam wersje swoich stron, aby zapewnić anonimowy dostęp.
- Kryptowaluty jako waluta darknetu — Bitcoin był pierwszym wyborem, dziś częściej używa się Monero ze względu na lepszą prywatność.
- Rozmiar — szacuje się, że darknet to mniej niż 1% całego Internetu, ale jego rola w cyberprzestępczości jest ogromna.
- Operacja „Onymous” — w 2014 roku Europol i FBI przejęły ponad 400 serwisów w darknecie, w tym słynny Silk Road.
- Nie każdy kto wchodzi, łamie prawo — samo korzystanie z Tora jest legalne w większości krajów (w tym w Polsce).
Jak zachować czujność w darknecie?
- Korzystaj tylko z zaufanych katalogów hidden services.
- Nigdy nie pobieraj plików z niepewnych źródeł.
- Unikaj logowania na swoje konta prywatne (np. poczta Gmail).
- Nie podawaj danych osobowych ani finansowych.
- Używaj VPN + Tor dla większej warstwy ochrony.
- Pamiętaj, że to, co jest nielegalne na „zwykłym” Internecie, jest również nielegalne w darknecie.
Podsumowanie
Darknet nie jest z definicji „zły”. To narzędzie — neutralne technologicznie, ale bardzo często używane do działalności przestępczej. Z jednej strony daje szansę na wolność słowa i prywatność w opresyjnych systemach, z drugiej — stał się fundamentem czarnego rynku cyberprzestępczości. Wchodząc tam, trzeba być świadomym ryzyk i odpowiedzialności prawnej.